Με ποιο τρόπο μπορούμε πραγματικά να βοηθήσουμε ένα άτομο που πάσχει από αλκοολισμό; Ο Κλινικός Ψυχολόγος κ. Βασιλικός Παναγιώτης, μας ενημερώνει με λεπτομέρεια για το θέμα του αλκοολισμού ... Ο αλκοολισμός είναι μια μεταδοτική ασθένεια. Ο αλκοολικός δεν είναι ο μόνος που υποφέρει από την ασθένεια, οι άνθρωποι του στενού περιβάλλοντος του αλκοολικού συχνά «κολλούν» τα συμπτώματα της
Πολλοί από εμάς υποσυνείδητα εμποδίζουμε τα άτομα αυτά να αντιληφθούν το πρόβλημά τους. Όταν γίνεται αυτό, το άτομο υποβοηθείται να βυθίζεται ολοένα και βαθύτερα στο πρόβλημα του αλκοόλ. Με απλά λόγια «υποβοηθούμε» το άτομο αυτό όταν κάνουμε πράγματα που χρειάζεται να κάνει εκείνο για τον εαυτό του. Ο αλκοολικός έχει την ανάγκη να βασίζεται όλο και περισσότερο στους άλλους για να καλύπτει την ανικανότητα του να αντιπαρέρχεται τις καθημερινές του υποχρεώσεις.
Τα άτομα που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του αλκοόλ χρειάζεται να:
- Χειρίζονται τους άλλους για να μπορούν να συνεχίζουν να πίνουν .
- Στρέφουν αλλού την κριτική που δέχονται για το ποτό και την επακόλουθη συμπεριφορά τους.
- Κατηγορούν τους άλλους για την ανευθυνότητα τους.
- Κατηγορούν άλλα άτομα ή και καταστάσεις για την απώλεια ελέγχου που έχουν πάνω στο ποτό τους.
- Βρίσκουν άλλοθι και δικαιολογίες στα προβλήματα της ζωής που τους αναγκάζουν να πίνουν.
- Προσπαθούν να ελέγχουν το ποτό τους σε κάποια «φυσιολογικά» επίπεδα για να μπορούν να συνεχίζουν να πίνουν.
Όταν ο αλκοολικός θέλει βοήθεια, το ζητάει πάντα σύμφωνα με τους δικούς του όρους. Συνήθως οι αλκοολικοί περνούν στην επίθεση ή το παίζουν θύματα όταν φθάνουν στο σημείο να ζητήσουν βοήθεια.
Όσο περνάει ο χρόνος και η κατάσταση συνεχίζει να χειροτερεύει, δημιουργούνται και αναπτύσσονται συγκεκριμένοι τρόποι συμπεριφοράς τόσο στην δουλειά όσο και στο σπίτι. Η ντροπή και ο φόβος έρχονται να συμπληρώσουν τα υπόλοιπα συναισθήματα και έτσι ενισχύονται οι προσπάθειες κάλυψης, ελέγχου και απόκρυψης του τι πραγματικά συμβαίνει. Το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον αναγκάζεται από συναισθήματα και συνήθειες να μπαίνει σε ένα φαύλο κύκλο προβλημάτων και κρίσεων.
Όσο προχωράει η ύπουλη αυτή ασθένεια, οι άνθρωποι του άμεσου περιβάλλοντος του αλκοολικού συμμετέχουν πιο ενεργά στο πρόβλημα. Σκέφτονται πως θα βοηθήσουν τον αλκοολικό να μην πιει, ή να πίνει φυσιολογικά και καταλήγουν να γίνονται καταπιεστικοί στο θέμα ελέγχου του ποτού. Ότι ξεκίνησε με φροντίδα και αγάπη, εξ’ αιτίας των περίπλοκων συναισθημάτων φόβου, ενοχών, ντροπής και έχθρας σιγά-σιγά καταλήγει να γίνεται υποχρεωτικό, ακόμα και παθολογικά τυραννικό. «Τι θα συμβεί αν το πω στο αφεντικό του, στους συναδέλφους του στη δουλειά. Αν τον διώξουν.
Χρειαζόμαστε αυτά τα χρήματα.» «Πρέπει να καλύψω τις επιταγές του, τα χρέη του. Δεν μπορώ να τον αφήσω να καταλήξει στην φυλακή». «Ντρέπομαι να ομολογήσω στους φίλους μου και στην υπόλοιπη οικογένειά μου ότι η γυναίκα μου γίνετε λιώμα από το ποτό. «Βρίσκομαι σε τρομερά δύσκολη θέση, πρέπει εγώ να λύσω τα προβλήματα της οικογενείας μας». Όλοι οι αλκοολικοί χρειάζονται τους κοντινούς τους ανθρώπους δίπλα τους σε όλες τις περιπτώσεις για να τους προφυλάσσουν, καλύπτουν, προσφέρουν άλλοθι και σαν αποδιοπομπαίους τράγους για το ποτό τους και ότι αυτό συνεπάγεται.
Οι αλκοολικοί γίνονται πολύ επιδέξιοι σ’ αυτό τους το ρόλο. Εξ’ άλλου είναι πολύ φυσικό και ανθρώπινο γι αυτούς που βρίσκονται κοντά τους να πέφτουν στην παγίδα να «βοηθήσουν» με όλους τους τρόπους κι έχοντας την καλύτερη πρόθεση. Στην ουσία αυτό είναι καταστροφικό. Μέχρι οι άνθρωποι του άμεσου περιβάλλοντος αντιληφθούν τι ακριβώς συμβαίνει, πως δηλαδή βοηθούν την ασθένεια να προχωράει, δεν αναμένεται να υπάρχει κανενός είδους αλλαγή. Οι άνθρωποι θέλουν να αισθάνονται ότι είναι καλοί, ότι είναι χρήσιμοι, θέλουν να τους συμπαθούν, δεν θέλουν προβλήματα, δεν θέλουν να τους αποπαίρνουν, υποβιβάζουν ή κατηγορούν.
Θέλουν να έχουν τον έλεγχο, να λύνουν τα προβλήματά τους, να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους. Όταν κάποιος στο περιβάλλον τους βρίσκεται σε δύσκολη θέση, δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του, αποφεύγει να κουβεντιάζει τα σημαντικά θέματα, τότε αυτοί αναλαμβάνουν να καλύψουν τα κενά. Τελικά το στενό περιβάλλον προσπαθεί να ελέγξει το ποτό και τον αλκοολικό για τους δικούς του ιδιαίτερους λόγους. Υπάρχει η αντίληψη ότι αν σταματήσει το ποτό όλα θα είναι καλά, όλα θα επανέλθουν στην προηγούμενη κατάσταση.
Εκτός από πρόσωπα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος του αλκοολικού στη διαιώνιση της ασθένειας μπορεί να συμμετέχουν, ο καθένας με τον τρόπο του, και άλλα άτομα από διαφορετικές επαγγελματικές κατηγορίες όπως δικηγόροι, γιατροί, δικαστικοί υπάλληλοι, κληρικοί, ακόμα και ειδικοί του τομέα της ψυχικής υγείας όπως νοσοκόμες, κοινωνικοί λειτουργοί κ.λ.π Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκεται ο αλκοολικός παγιδευμένος σε μια συνεχή άρνηση του προβλήματος. Η άρνηση είναι ένας μηχανισμός άμυνας και για το άτομο που ζει από κοντά το πρόβλημα του αλκοολικού.
Παρακάτω ο καθένας μπορεί να αναγνωρίσει την δικιά του συμπεριφορά ή στάση που διαιωνίζει αυτή τη κατάσταση.
- Αρνούμαστε το πρόβλημα. «Δεν είναι αλκοολικός, αλκοολική»! Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει η προσδοκία ότι ο αλκοολικός φέρεται λογικά και ελέγχει το ποτό του. Αποδεχόμαστε τις κατηγορίες, ευθύνες που μας ρίχνει.
- Πίνουμε μαζί του αγνοώντας το πρόβλημα.
- Αποδεχόμαστε τις δικαιολογίες του, που συνήθως είναι: Φταίει η δουλειά που μου δίνει μεγάλη πίεση, η συμπεριφορά των παιδιών με αναγκάζει, εξάλλου δεν πίνω παραπάνω από τον, την …, πως μπορούμε να γιορτάσουμε κάποιο γεγονός χωρίς αλκοόλ.
- Κρατάμε μέσα μας τα συναισθήματά μας.
- Αποφεύγουμε τα προβλήματα, κρατάμε μία επιφανειακή ηρεμία, πιστεύοντας ότι η απουσία διαμάχης είναι ενδεικτικό ενός καλού γάμου και καλών οικογενειακών σχέσεων.
- Υποβαθμίζουμε τα γεγονότα.« Δεν είναι και τόσο κακό» ή « Τα πράγματα θα καλυτερεύσουν όταν …»
- Προφυλάσσουμε την εικόνα που έχει, να νοιώσει τον πόνο ή εμείς τον δικό μας πόνο.
- Αποφεύγουμε με το να καταπνίγουμε τα συναισθήματα με ηρεμιστικά, φαγητό, δουλειά, δραστηριότητες.
- Κατηγορούμε, κριτικάρουμε, συμβουλεύουμε.
- Αναλαμβάνουμε τις ευθύνες, αλλάζουμε ρόλους συγχέουμε ρόλους.
- Αισθανόμαστε ανώτεροι με το να φερόμαστε στο άτομο αυτό σαν σε παιδί.
- Ελέγχουμε με το να τον απασχολήσουμε με κάποιο πρόγραμμα, σε κάποιο σχέδιο.
- Αντέχουμε «και αυτό θα περάσει».
- Περιμένουμε «έχει ο Θεός, θα τον, την βοηθήσει».
Συμπεριφορές τέτοιου τύπου πρέπει να σταματήσουν, έστω και αν δεν είναι εύκολο. Το άτομο που εμπλέκεται με αλκοολικό πρέπει να αρχίσει να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα του και να προσδιορίζει τα κίνητρά του. Πρέπει να αποφασίσει κάνοντας λίγο πίσω για να αποκτήσει κάποια αντικειμενικότητα και προοπτική.Χρειάζεται να ερωτηθεί:
- Εξαπατάται ;
- Ενεργεί εξ’ αιτίας προσωπικών του φόβων, ντροπής, ενοχών ή θυμού;
- Έχει την ανάγκη να ελέγχει;
Για να σταματήσει να διαιωνίζεται το πρόβλημα πρέπει να ακολουθηθεί ο παρακάτω απλούστατος κανόνας: Ποτέ δεν κάνουμε για τον αλκοολικό, αλκοολική, αυτό που πρέπει να κάνει μόνος του. Συγκεκριμένα:
- Σταματάμε να τους προστατεύουμε
- Δεν τους καλύπτουμε λέγοντας ψέματα γι’ αυτούς.
- Δεν αγνοούμε τα προβλήματα και γινόμαστε αποδιομποπαίοι τράγοι
- Δεν τους κάνουμε τη ζωή εύκολη
- Να σταματήσουμε να προσπαθούμε να ελέγχουμε
- Είμαστε ρεαλιστές σχετικά με διάφορα γεγονότα
- Να τους αφήσουμε να αποτύχουν
- Να αναζητήσουμε βοήθεια για τον εαυτό μας