Ένας καθηγητής ψυχολογίας και μια επιστημονική σύμβουλος εξετάζουν τα στερητικά σύνδρομα (και μερικά ακόμη πραγματάκια), και καταλήγουν πως ένας χωρισμός δεν είναι και ό,τι χειρότερο.
Tο άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο i-D.
Πρόσφατα, πέρασα έναν πολύ δύσκολο χωρισμό που έγινε ξαφνικά. Για εβδομάδες, παραληρούσα. Ο χωρισμός με ανάγκασε να κοιτάξω κατάματα κάποιες σκληρές αλήθειες και να επαναξιολογήσω ποιος είμαι και τι θέλω. Καθώς με ενδιαφέρει η επιστήμη και η ψυχολογία, αναρωτήθηκα επίσης τι είχε να πει η έρευνα για αυτό το φαινόμενο.
Να μερικά από τα πράγματα που έμαθα.
Εναλλαγές στη διάθεση
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά πράγματα είναι ότι ακόμη και σε σύγκριση με παλιότερους χωρισμούς, στον συγκεκριμένο, τα συναισθήματά μου άλλαζαν γρήγορα και απρόβλεπτα. Τη μια στιγμή ήμουν ευδιάθετος και θετικός, σκεπτόμενος ότι παρά τη δυσκολία, όλα ήταν για το καλύτερο. Την άλλη, με κατέκλυζαν άλλες σκέψεις και επέστρεφα πάλι στη θλίψη, τον θυμό και τον φόβο. Ή μπορεί να αμφισβητούσα το κατά πόσο έκανα τη σωστή επιλογή, όταν αποφάσισα να διαλύσω τη σχέση. Αυτά τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και τα έχω εκμεταλλευτεί, για να αναλογιστώ πόσο εφήμερα είναι τα συναισθήματα και άλλες περιστάσεις τις ζωής. Τι είναι, όμως, αυτό που προκαλεί αυτές τις εναλλαγές στη διάθεση;
Η Grace Larson, υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν, η οποία έχει μελετήσει τους χωρισμούς, λέει ότι οι σύντροφοι μας βοηθούν να ισορροπούμε τα συναισθήματα, τους κιρκάδιους ρυθμούς μας –το πότε πηγαίνουμε για ύπνο και πότε ξυπνάμε, το πότε πεινάμε– και άλλες πτυχές της φυσιολογίας μας. Επίσης, βλέπουμε τους συντρόφους σαν «φιγούρες προσκόλλησης», που μας κάνουν να αισθανόμαστε ασφαλείς και με τους οποίους μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας και πολλές δραστηριότητες. Έτσι, όταν παύει να υπάρχει αυτή η σχέση, οι κύκλοι του οργανισμού μας και τα συναισθήματά μας απορρυθμίζονται. «Είναι απόλυτα λογικό να μην μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας χωρίς αυτό, για ένα διάστημα», λέει.
«Όπως πολλές εμπειρίες της ζωής, οι χωρισμοί είναι ένας συνδυασμός θετικών και αρνητικών στοιχείων», λέει ο Gary Lewandowski, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μονμάουθ. «Ακόμη και αν είσαι στενοχωρημένος που τελείωσε μια σχέση, είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν και θετικά, όπως το γεγονός ότι έχεις περισσότερο χρόνο να αφιερώσεις στον εαυτό σου και τους φίλους σου. Ακόμη και αν εσύ αποφάσισες να χωρίσεις, παρόλο που γενικά ίσως να νιώθεις καλύτερα, δεδομένου ότι είχες προετοιμαστεί περισσότερο, εξακολουθείς να έχεις αρνητικά συναισθήματα και αμφιβολίες για το κατά πόσο ήταν σωστό αυτό που έκανες ή να έχεις τύψεις, επειδή πλήγωσες τον σύντροφό σου».
Νιώθεις πραγματικό πόνο
Ένα από αυτά τα αρνητικά συναισθήματα είναι το να νιώθεις πληγωμένος και η έρευνα δείχνει ότι η συναισθηματική απώλεια φαίνεται να δρα στον εγκέφαλο με παρόμοιο τρόπο με τον σωματικό πόνο. Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011 στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, οι ερευνητές έβαλαν τους συμμετέχοντες σε μαγνητικό τομογράφο, ο οποίος εξετάζει τα μοτίβα της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Στη συνέχεια, έδειξαν στους ανθρώπους μια φωτογραφία του/της πρώην τους, μετά από τον πρόσφατο χωρισμό τους. Έπειτα, προκάλεσαν στους συμμετέχοντες σωματικό (όμως όχι επικίνδυνο) πόνο, δημιουργώντας τους μια έντονη αίσθηση θερμότητας. Οι δύο εμπειρίες προκάλεσαν παρόμοια δραστηριότητα στον εγκέφαλο. «Αυτά τα αποτελέσματα δίνουν νέο νόημα στην ιδέα ότι η απόρριψη “πονάει”», έγραψαν οι ερευνητές.
Στερητικά (σαν ναρκωτικό)
Εκτός από τον πόνο, υπάρχει επίσης και μια αίσθηση στερητικού συνδρόμου. Κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι ο έρωτας μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, όπως ένα εθιστικό ναρκωτικό σαν την κοκαΐνη και ότι η απώλεια αυτού του έρωτα μπορεί να οδηγήσει σε βιοχημικές αντιδράσεις παρόμοιες με τα στερητικά σύνδρομα. Δεν μου αρέσει αυτή η σύγκριση, καθώς ταυτίζει κάτι το υγιές και ζωογόνο με κάτι καταστροφικό που σε υποδουλώνει. Επίσης, αυτή η άποψη εξετάζει τον εγκέφαλο μόνο από μια υλιστική σκοπιά, πράγμα που έχει τα όριά του. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, είναι γεγονός ότι υπάρχουν βιοχημικές ομοιότητες μεταξύ έρωτα και εθισμού από τη μια και χωρισμού-στερητικών από την άλλη. Ένας καλός τρόπος να διαχειριστείς αυτήν τη διαδικασία είναι η γυμναστική ή η κοινωνική επαφή με παλιούς και νέους φίλους.
Ποιος/α είμαι τώρα που δεν είμαι με τον/τη σύντροφό μου;
Όταν χτίζεις μια στενή σχέση με κάποιον, είναι λογικό να αλλάξει η αίσθηση που έχεις για την ταυτότητά σου. Για ένα διάστημα, είχα σχέση με μια γυναίκα της οποίας η οικογένεια είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν θα με ενέκρινε, αν δεν ασπαζόμουν τον ιουδαϊσμό. Αν και η σχέση δεν λειτούργησε και δεν αλλαξοπίστησα, σκέφτηκα σοβαρά να κάνω μια μεγάλη αλλαγή στην ταυτότητά μου, η οποία σε άλλη περίπτωση δεν θα μου είχε περάσει από το μυαλό. Μια από τις πολλές δυσκολίες του χωρισμού, είναι το εξής ερώτημα: Ποιος/α είμαι τώρα που δεν είμαι με τον/την σύντροφό μου;
Οι ψυχολόγοι αποκαλούν αυτήν την διαδικασία επανεκτίμησης «αναδιοργάνωση της αντίληψης του εαυτού». Σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Social Psychological and Personality Science, η Larson και ο ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, David Sbarra, διεξήγαγαν ένα πείραμα στο οποίο 210 φοιτητές μπήκαν στο εργαστήριό τους, μετά από έναν χωρισμό. Συνολικά, 120 από τους φοιτητές βρέθηκαν στο εργαστήριο τέσσερις φορές, μέσα σε ένα διάστημα εννέα εβδομάδων, στη διάρκεια των οποίων μιλούσαν στους ερευνητές για τον χωρισμό τους, ενώ οι ψυχολόγοι τούς έκαναν και σωματικές εξετάσεις, όπως το να τους παίρνουν την πίεση. Οι υπόλοιποι 90 φοιτητές πήγαν στο εργαστήριο μόνο δύο φορές – μία στην αρχή και μία στο τέλος των εννέα εβδομάδων. Η πρώτη ομάδα τα πήγε καλύτερα και ανέφερε «μικρότερη διαταραχή στην αντίληψη του εαυτού με τον καιρό». Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι είχαν πιο ξεκάθαρη ιδέα για το ποιοι ήταν, ανεξάρτητα από τους πρώην τους.
Σε σύγκριση με τους 90 που δεν πήγαν τέσσερις φορές, αυτοί οι 120 είχαν επίσης «μειωμένες συναισθηματικές παρεμβάσεις που σχετίζονταν με τον χωρισμό, λιγότερη μοναξιά και χρησιμοποιούσαν λιγότερο λέξεις στο πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού, όταν περιέγραφαν τον χωρισμό». Η Larson συμπεραίνει ότι αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι μίλησαν με τους ψυχολόγους για αυτό που περνούσαν. Ανεξάρτητα από αυτό, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι βοηθάει να ανοίγεσαι σε φίλους και συγγενείς για αυτό που περνάς, όχι μόνο για να πάρεις συναισθηματική υποστήριξη, αλλά και για να μπορέσεις να επεξεργαστείς διανοητικά αυτό που σου συμβαίνει.
Η απόρριψη επηρεάζει την καρδιά
Η επεξεργασία ενός χωρισμού δεν συμπεριλαμβάνει μόνο τον εγκέφαλο και τον νου, αλλά και το σώμα. Ένα ενδιαφέρον άρθρο του 2010, το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Psychological Science, αναφέρεται σε ένα πείραμα, κατά το οποίο οι ερευνητές έδειξαν πρόσωπα αγνώστων σε συμμετέχοντες στην έρευνα. Όταν πληροφορήθηκαν ότι το πρόσωπο τους «απέρριψε», οι καρδιακοί παλμοί των συμμετεχόντων έπεσαν. Αυτό υποδηλώνει μια διαταραχή του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, το οποίο ρυθμίζει τις αυτόματες διαδικασίες του οργανισμού σε κατάσταση ηρεμίας, οι οποίες μερικές φορές αποκαλούνται λειτουργίες «ανάπαυσης και πέψης».
Σε άλλο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Psychosomatic Medicine, οι ερευνητές εξέτασαν 70 διαζευγμένους άνδρες και γυναίκες. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προβληματιστούν για το διαζύγιό τους, ενώ οι ερευνητές μετρούσαν την αρτηριακή πίεση του κάθε ατόμου. Οι άνδρες που εξακολουθούσαν να είναι συναισθηματικά αναστατωμένοι για το διαζύγιό τους, είχαν αυξημένη αρτηριακή πίεση, όσο αναστοχάζονταν, ενώ οι γυναίκες γενικά όχι.
Ανεξάρτητα από το πόσον καιρό είσαι με κάποιον, ο χωρισμός μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολος. Πιθανότατα, όμως, στο τέλος θα είσαι πιο δυνατός και θα γνωρίζεις καλύτερα ποιος είσαι και τι θέλεις. Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι ο καλύτερος τρόπος να διαχειριστείς την κατάσταση είναι με το να παραδίδεσαι στα συναισθήματά σου και να τα νιώθεις σε βάθος, χωρίς να προσπαθείς να κρυφτείς από αυτά με το να μουδιάζεις συναισθηματικά. Ο Lewandowski λέει ότι η έρευνά του «έδειξε ότι το να γράφεις για την εμπειρία σου, εστιάζοντας συγκεκριμένα στις θετικές πτυχές πραγμάτων που σε άλλη περίπτωση θα αγνοούσες, παράγει θετικά συναισθήματα, μετά τον χωρισμό». Άλλα πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν συμπεριλαμβάνουν το να μάθεις μια νέα δεξιότητα ή να δοκιμάσεις μια καινούργια δραστηριότητα, το να βρεις ένα ενδιαφέρον χόμπι, να καταπιαστείς με τη δουλειά και να βρίσκεσαι κοντά σε φίλους και συγγενείς.
Φυσικά, υπάρχει και ο πιο προφανής παράγοντας: Ο χρόνος. Ο χρόνος όλα τα γιατρεύει. Αν και φυσικά δεν υπάρχει κάποιο μαγικό χρονικό διάστημα (κάθε άνθρωπος και κάθε κατάσταση είναι διαφορετικά), ένα θετικό νέο είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν το διάστημα που θα χρειαστεί, για να ξεπεράσουν έναν χωρισμό – και με λίγη τύχη, η επόμενη σχέση θα είναι καλύτερη.
Όπως θα έλεγε και η Adele, «Sometimes it lasts in love, but sometimes it hurts instead» («Μερικές φορές η αγάπη κρατάει, όμως μερικές φορές απλώς πονάει»).
